Elektronik Ticaretin Düzenlenmesine Dair Kanun Teklifi üzerine MHP Grubu adına TBMM Genel Kurulu'nda konuşan MHP Antalya Milletvekili Abdurrahman Başkan, salgın süreci şartlarının etkisiyle çok hızlı büyüyen Elektronik Ticaretin tekelleşme ve kartelleşme nedeniyle fiyatların artmasına neden olduğunu, bundan en çok küçük işletmelerin ve vatandaşların zarar gördüğünü belirterek, E-ticarette çok oyunculu yapının tesis edilmesi ve e-ticaretin sağlık bir şekilde büyümesi için Kanun Teklifi'nin yasalaşması gerektiğini söyledi.

ELEKTRONİK TİCARET HACMİNDE DÜNYA ÜLKELERİ VE TÜRKİYE

23/10/2014 tarihinde kabul edilen 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkındaki Kanun'la e-ticaretin yaygınlaştırılması ve e-ticarette güven ortamının tesis edilmesine yönelik önemli bir adım atılmıştır. Dünyada ve ülkemizde son yıllarda istikrarlı şekilde büyüyen e-ticaret, Covid-19 salgınıyla birlikte rekor seviyelere ulaşmıştır. E-ticaretin mevcut durumunda, e-ticaret pazar yerleri önemli bir satış kanalı olarak karşımıza çıkmaktadır. 2020 verilerine göre dünyadaki e-ticaret hacmi sıralaması; Çin 2,31 trilyon dolar, ABD 961 milyar dolar, AB 425 milyar dolar şeklindedir. Diğer tüm ülkelerin toplam e-ticaret hacmi Çin'in yarısı yani 1,2 trilyon dolardır. Ülkemizde ise 2019 yılında yüzde 9,8 olan e-ticaretin genel ticarete oranı, yaklaşık 2 katına çıkarak 2021 yılında yüzde 17,7 olarak gerçekleşmiş olup önümüzdeki dönemde bu oranın daha da artması beklenmektedir. 2021 yılında perakende e-ticaret hacmi 234 milyar TL olarak gerçekleşirken bu hacmin yaklaşık yarısını sektörün önde gelen e-ticaret pazar yerlerindeki satışlar oluşturmuştur, bu oran da her geçen gün artma eğilimi göstermektedir. 2020 yılında 256.861 olan e-ticaret faaliyetinde bulunan işletme sayısı, 2021 yılında yüzde 88'lik bir artışla 484.347'ye ulaşmıştır.

ELEKTRONİK TİCARETİN GETİRDİĞİ SORUNLAR

Sektörün az sayıda e-ticaret pazar yerinde yoğunlaşması hem satıcıların hem de tüketicilerin bu pazar yerlerine olan bağımlılığını artırmakta ve birtakım sorunları gündeme getirmektedir. E-ticaret pazar yerlerinde aracılık hizmeti sunulan işletmelerin büyük bölümünü mikro ve küçük işletmeler oluşturmakta ve elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılarının söz konusu işletmeler karşısında asimetrik pazarlık gücü bulunmaktadır. İşte, bu konuda, bu kanun teklifi Ticaret Bakanlığımıza önemli kolaylıklar sağlayacak ve ticaretin düzenlenmesine de önemli katkılar sağlayacaktır. Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar bu gücü kullanarak haksız ve adil olmayan uygulamalarda bulunabilmektedirler. E-ticaret faaliyetleri incelendiğinde, elektronik ticaret pazar yerleri açısından piyasada bir yoğunlaşma söz konusudur.

TEKELLEŞEN ELEKTRONİK TİCARETİN FİYATLARIN ARTIŞINA NEDEN OLMASI

Yoğun bir reklam sürecini de içeren, agresif büyüme stratejileri uygulayarak büyük ölçekli hâle gelen elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, sahip oldukları ağ etkileri ve ölçek ekonomilerinden faydalanarak pazardaki konumlarını daha da güçlendirmekte ve pazarlık gücü, tüketici tercihlerini belirleme yeteneği ve hizmet sağlayıcıları üzerindeki kontrol imkânlarıyla e-ticaret sektörüne yeni aracı hizmet sağlayıcıların dâhil olmasını zorlaştırmaktadırlar. Ayrıca, söz konusu işletmeler, e-ticaretin tamamlayıcı sektörleri olarak görülebilecek lojistik, kargo ve ödeme hizmetleri gibi sektörlerde de söz sahibi olmakta ve elektronik ticaret pazar yerlerine olan bağımlılığı ve yoğunlaşmayı daha da artırmaktadır. Artan bağımlılık, uzun dönemde fiyatların yükselmesine, sunulan ürünlerin kalite ve çeşitlerinin azalmasına, hizmetlerin tekdüzeleşmesine ve inovasyonun azalmasına neden olabilecektir. Diğer taraftan, başta ABD olmak üzere, dünya genelinde kamu otoriteleri piyasa aksaklıklarının önüne geçmek, adil ve şeffaf ticari koşulları tesis etmek ve rekabeti koruyucu tedbirler alarak gerek platform içi gerekse platformlar arası dengeyi gözetmek amacıyla mevzuat çalışmaları yürütmektedir. Bu kapsamda, sektörde rekabeti bozucu veya sınırlayıcı faaliyetlerin engellenmesi, e-ticarette çok oyunculu bir yapının tesis edilmesi ve e-ticaretin sağlıklı bir şekilde büyümesi amacıyla, görüşmekte olduğumuz Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Teklifi hazırlanmış ve Meclisimizin onayına sunulmuştur.

ANAYASA'NIN TEKELLEŞME VE KARTELLEŞMEYİ ÖNLEYİCİ HÜKÜMLERİ

Anayasa'nın "Piyasaların Denetimi ve Dış Ticaretin Düzenlemesi" başlıklı 167'nci maddesinin birinci fıkrasında "Devlet, para, kredi, sermaye, mal ve hizmet piyasalarının sağlıklı ve düzenli işlemelerini sağlayıcı ve geliştirici tedbirleri alır; piyasalarda fiili veya anlaşma sonucu doğacak tekelleşme ve kartelleşmeyi önler." düzenlemesine yer verilmektedir. Düzenlemenin gerekçesinde bu maddenin devlete 3 görev yüklediği ifade edilmektedir. Bunlar; özel teşebbüsün rekabet koşulları içinde yararlı yönde gelişmesine yardımcı olunması, piyasada fiilî ve anlaşma sonucu tekellerin önlenmesi ve tekel teşkil etmemekle beraber fiyat anlaşmaları, üretim hataları, coğrafi bölge paylaşımı benzeri suretlerde gerçekleştirilecek kartellerin önlenmesidir. Bu görevlerin yerine getirilmesi sağlıklı toplum ve sağlık demokrasi için vazgeçilmez şartlar olarak görülmekte, tekelciliğin her türlüsünün zararından fertleri ve toplumu korumak, toplumun huzur ve refahıyla doğrudan bağlantılı bulunmaktadır.

ELEKTRONİK TİCARETTE TEKELLEŞMENİN KÜÇÜK İŞLETMELERE VE VATANDAŞLARA OLUMSUZ ETKİSİ

Mal ve hizmet taleplerini karşılayan ticaret sektörünün etkin şekilde işlemesi toplumsal refahın artırılması açısından önemlidir. Üretim sektörlerinden farklı olarak ticaret sektöründeki tekelleşme eğilimleri arz ve talep dağıtım kanalları açısından mal ve hizmetlerin aracılığında dar boğazlara yol açma riski taşımaktadır. Ticaretteki tekelleşme ürün ve işletme çeşitliliğinin azalması, ürünlerin piyasa koşullarına göre yüksek olması, üretim, yatırım, inovasyon potansiyelinin düşmesi işletmelerinin piyasadaki konumlarının serbest piyasa koşulları yerine tekelci işletmeler tarafından belirlenmesi gibi hem fertler hem işletmeler açısından yaygın olumsuzluklar ortaya çıkarabilecektir. Günümüzde elektronik ticaret de bu kapsamda önemli bir kanal hâline gelmiştir. Bu kanalın kontrolüne sebep olabilecek tekelleşme eğilimlerinin önlenmesi bahsedilen gerekçelerle kamu yararlılığı açısından oldukça önemli bir düzenleme alanıdır.