Bütün dünya da olduğu gibi ülkemizin gündemini de haftalardır koronavirüs tarafından işgal edilmiş durumda. Aslında hastalık Çin’in sınırlarının dışına çıkıncaya kadar pek ciddiye alan ülke de olmamıştı. Erken alınan tedbirlerin hastalığın yayılmasını nasıl yavaşlattığını ve virüsle mücadele de ne kadar etkili olduğu ise ortada.

Ancak görünen odur ki, virüsün insan sağlığı üzerindeki etkisinden daha çok ekonomi üzerindeki etkisi dünya ekonomisiyle birlikte ülkemiz ekonomisini de olumsuz etkileyecek olması.

Virüsün ilk yayılmaya başladığı ülke olan Çin’in, ucuz ürünleri bir çok ülkede ya kendi üretimlerinin yerini almış ya da üretimde girdi olarak kullanılır hale gelmiş bulunmaktaydı. Bazı ülkeler Çin’den ithal girdi alıp onunla kendi ülkesinde üretim yapmakla yetinmiyor, dizaynını hazırladığı bir çok ürünü ucuz emek ve hammaddeden yararlanıp Çin’de ürettiriyordu. Yani Çin, dünyanın üretim merkezine dönüşmüş bir haldeydi.

Koronavirüsün ortaya çıkmasından sonra insanlar Çin’den ithal edilmiş ya da Çin’de üretilmiş ürünleri almamaya başladılar. Bunun sonucu olarak birçok ülke Çin’den yaptığı ithalatı veya orada yaptırdığı imalatı durdurdu. Bu sadece Çin’in ihracat, üretim ve büyümesinin düşmesine değil, bu ürünleri ithal eden, girdi olarak kullanan ülkelerin ekonomilerinin de büyüme ivmesini kaybetmesine yol açmaya başladı.

Türkiye açısından durumu değerlendirdiğimizde koronavirüsün ekonominin mal üretimi alanına etkisi kadar turizm alanına da etkisi olacak maalesef. Çünkü dünyanın her tarafında  her geçen gün ülkeler arasındaki ulaşım ya kısıtlanmakta ya da tamamen yasaklanmakta.

Virüsle mücadele kapsamında; okullar tatil edildi, bütün spor müsabakaları seyircisiz  oynanmaya başladı, tüm sosyal etkinlikler neredeyse tamamen iptal edildi, hatta işyerlerinde uzaktan çalışma planları yapılmaya başlandı.

Çin mallarının yaratacağı boşluğu Türkiye’nin doldurabileceği düşünülüyordu. Ne var ki Türkiye de diğer ülkeler gibi üretimde kullandığı ithal girdilerin önemli bir kısmını Çin’den ithal etmekte. Üstelik ülkeler sadece Çinden değil birbirlerinden olan ithalatı da yavaşlatmaya başladılar. Bu nedenle virüsün diğer ekonomiler gibi Türkiye ekonomisi üzerindeki etkisi de genel olarak olumsuz olacak.  

Virüsün bir de iç piyasalarda şirketler ve tüketiciler üzerinde ekonomik yönden yarattığı olumsuz etkisi var. Bu olumsuzluğu en aza indirebilmek için ise alınabilecek tedbirler mevcut elbette.

Şirketlerin Alabileceği Önlemler;

Şirketlerin öncelikle iş yerlerinde çalışanlarının sağlığını korumak üzere en üst seviyede önlemler almaları gerekiyor.

Özellikle şirketlerin virüsün etkilerini yakından takip edecek bir ekip oluşturması, daha etkin ve hızlı kararlar almasını sağlamasına yardımcı olacaktır. Çalışanların sağlığının takibi, finansal risk yönetimi ve kriz planı geliştirmek, tedarik zincirinin kontrolü, müşteri taleplerinde  ki düşüşlere karşı pazarlama ve satış planlarının yapılması, ilgili dış paydaşlarla koordinasyon ve iletişim düzenli olarak takip edilmelidir.

Şirketler, bulundukları sektör ve pazar dinamiklerine göre gelir ve gider risklerini ortaya koyan çalışmalar yapmalıdırlar. Kar-zarar ve bilanço tabloları gibi finansman yapısını ve likiditeyi etkileyebilecek faktörlerin planlamalarını yapmaları gerekmektedir.

Şirketler, tedarik zincirleri boyunca mevcut ya da olası ürün temini aksamalarını belirlemeleri gerekmektedir. Özellikle de Çin menşeili hammadde ya da ürün tedarik eden işletmelerin bu süreci planlamaları gerekmektedir. Bu doğrultuda ürün tedarik edilememe durumlarının ve üretimin başlaması ile birlikte yaşanacak yoğunluğun planlanması gerekmektedir. Aynı zamanda şirketlerin orta ve uzun vadeli planları yapmaları ve yeni tedarik kaynakları bulmaları gerekebilir.

Tüketicilerin Dikkat Etmesi Gerekenler;

Tüketicilerin de dikkat etmesi gereken hususlar ve alması gereken önlemler bulunmakta. Sağlık Bakanlığı    ile  yazılı ve görsel basın koronavirüse karşı hijyen bakımından korunabilmek için nasıl kişisel tedbirler alınması gerektiğini zaten ayrıntılarıyla anlatmakta.

Tüketicilerin sadece hijyen konusunda değil, tüketim konusunda da özenli olmaları gerekmekte. Hijyen maddeleri ve temel gıda maddeleri başta olmak üzere alışveriş çılgınlığından  bir an önce vazgeçilmesi gerekiyor. Çünkü bu alışveriş çılgınlığı sadece israfı artırmakla kalmaz, bu ürünlerin ticaretini yapan stokçuların ekmeğine de yağ sürer.

Ekonominin en basit kuralı; bir ürüne olan talep artar ve arz sınırlı kalırsa, fiyatı artar. Stokçular ve fiyatı artan ürünlerin ticaretini yapıp kısa yoldan haksız kazanç elde etmek isteyenler için bulunmaz bir fırsat yaratır.

Aslında bu yapılan işlem Türk Ceza Kanununa göre bir suç. Türk Ceza Kanunu'nun 237'nci maddesi fiyatları etkileme, 238'inci maddesi kamuya gerekli ürünlerin yokluğuna neden olma, 240'ıncı maddesi mal veya hizmet satışından kaçınma fiillerini suç olarak tanımlamıştır. Gerek ürünleri fahiş fiyatlarla satanlara gerekse fiyat artışına sebep olacak şekilde stoklayanlara hem hapis cezası hem de adli para cezası verilebilmektedir.

Bu konuda Ticaret Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığının Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı denetimlere ve incelemelere başlamıştır. Gelir İdaresi Başkanlığı da şikâyetlerin daha hızlı iletilebilmesi ve gerekli denetimlerin en kısa sürede sonuçlanabilmesi için  Vergi İletişim Merkezinde yeni bir ihbar hattı (189) kurularak gerekli takip işlemlerine başlamıştır. Ayrıca vatandaşların şikâyetlerini hızlı bir şekilde ve 7/24 yapabileceği 0 (552) 189 0 189 numaralı WhatsApp İhbar Hattı da hizmete sunulmuştur.

Bütün vatandaşlarımızın bu konuda son derece duyarlı olmaları gerekmektedir. Koronavirüs salgını ile vatandaşlarımızın sırtından haksız kazanç sağlamaya çalışanları, devletin ilgili kurumlarına şikayet etmeleri birer vatandaşlık görevidir.